Τετάρτη 3 Μαΐου 2017

ΜΝΗΜΕΙΟ ΜΑΚΕΔΟΝΟΜΑΧΩΝ ΑΓΡΑ ΚΑΙ ΜΙΓΚΑ ΣΤΗΝ ΚΑΡΥΔΙΑ



Το μνημείο των Μακεδονομάχων Άγρα και Μίγγα  βρίσκεται δύο περίπου χιλιόμετρα  πριν από το χωριό της καρυδιάς -στην περιοχή που οι κάτοικοι ονομάζουν «Μπελογιάσε»- και δέκα  περίπου χιλιόμετρα από την πόλη της Έδεσσας ,δίπλα ακριβώς από τον επαρχιακό δρόμο, που συνδέει την Έδεσσα με το χωρίο της Καρυδιάς, ο οποίος  στην προέκτασή του φτάνει στο χιονοδρομικό κέντρο Βόρας -Καϊμακτσαλάν .                                                                                                                                      Ο χώρος του μνημείου δημιουργήθηκε προς τιμή και στη μνήμη των αγωνιστών Μακεδονομάχων Σαράντου ή Τέλλου Αγαπηνού από τους Γαργαλιάνους Μεσσηνίας ,γνωστού ως καπετάν Άγρα και του Αντώνη Μίγγα από την περιοχή της Νάουσας, οι οποίοι απαγχονίστηκαν στο σημείο αυτό, όπου υπάρχει και αντίγραφο του δέντρου (καρυδιά) στα κλαδιά του οποίου άφησαν την πνοή τους τα δυο παλικάρια, αφού προηγουμένως είχαν βασανιστεί επί πολλές ημέρες. Ήταν Πέμπτη και το ημερολόγιο έδειχνε 07 Ιουνίου του έτους 1907 … υπήρχε μάλιστα και διαταγή, που απαγόρευε τον ενταφιασμό τους.                                                                                                                                                                                            Οι πρώτες προσπάθειες δημιουργίας του μνημείου, αλλά και ανάδειξης του χώρου, ξεκινάνε το 1935 περίπου χάρη στις προσπάθειες του δασκάλου του χωριού  κου Παγιαντζά Γεωργίου με καταγωγή από τους Πύργους Εορδαίας.    Καταφέρνει να κινητοποιήσει τους κατοίκους του χωριού, που, με τη συμπαράσταση των τοπικών αρχών και της περιφέρειας, δημιουργούν το μνημείο στη θέση που είναι και σήμερα ,ενώ τοποθετούν και κιγκλίδωμα γύρω από την ιστορική Καρυδιά.  Ακολουθούν τα δύσκολα χρόνια  του 2ου παγκοσμίου πολέμου και της κατοχής με αποτέλεσμα το μνημείο να καταστραφεί από τον περιβόητο Κάλτσεφ  .Όμως ο σύλλογος δασκάλων της περιοχής ευαισθητοποιείται ξανά και είναι αυτός, που, πρώτος ξεκινά τις προσπάθειες αναστήλωσης του μνημείου. Συγκροτείται «ερανική επιτροπή μνημείου του Άγρα» από εκπαιδευτικούς της περιοχής ,οι οποίοι με τη βοήθεια  των τοπικών αρχών, αλλά και ανώνυμων δωρητών καταφέρνουν να συγκεντρώσουν ένα αρκετά μεγάλο χρηματικό ποσό ,που διατίθεται για την ανέγερση προτομών των δύο εθνομαρτύρων και τον εξωραϊσμό του τεμένους και  του χώρου γύρω από αυτό .Από  τότε και κάθε χρόνο, την πρώτη Κυριακή του Ιούνη, ψάλλεται τρισάγιο με τη συμμετοχή κατοίκων, αλλά και τοπικών, κυβερνητικών καθώς και στρατιωτικών φορέων. Από το τρισάγιο και τις εκδηλώσεις  που ακολουθούν δε λείπει ποτέ αντιπροσωπεία από τους Γαργαλιάνους Μεσσηνίας –ιδιαίτερη πατρίδα του καπετάν Άγρα -με τους οποίους  οι κάτοικοι του χωριού της Καρυδιάς  διατηρούν μακροχρόνιους δεσμούς φιλίας.                                                                                                                                               Σήμερα, στο χώρο αυτό, υπάρχει πέτρινο αντίγραφο του κορμού της καρυδιάς ,ενώ  ο αιματοβαμμένος  ξύλινος  κορμός της  βρίσκεται καλά διατηρημένος  στο  μουσείο, που είναι αφιερωμένο  στη μνήμη των δύο ηρώων και  δημιουργήθηκε με πρωτοβουλίες του δημάρχου Έδεσσας κου Γιάννου Δημήτρη, στους χώρους του παλιού δημοτικού σχολείου του χωριού της Καρυδιάς.      
                                                                                                       Δημήτριος Χ. Τζαβέλας

Δευτέρα 24 Απριλίου 2017

ΤΑ ΜΝΗΜΕΙΑ ΤΗΣ ΑΡΝΙΣΣΑΣ

TO ΜΝΗΜΕΙΟ ΜΑΚΕΔΟΝΟΜΑΧΩΝ
     Κοντά στον Ι.Ν. Αγίας Βαρβάρας , δίπλα  στις γραμμές του τρένου, στις αρχές της δεκαετίας του 70, η ελληνική κυβέρνηση θέλοντας να τιμήσει για την προσφορά τους  τους  αγωνιστές του Μακεδονικού αγώνα της  Άρνισσας  κατασκεύασε ένα πάρκο που ονομάστηκε << Πλατεία Μακεδονομάχων >>.
     Εκεί τοποθετήθηκε η προτομή του μακεδονομάχου και δημοδιδασκάλου Σταύρου Χατζηχαρίση (1882-1957 ) που ήταν ο επικεφαλής  των μακεδονομάχων της Άρνισσας. Στη  βάση της προτομής αναγράφονται και 13 ονόματα των αγωνιστών μακεδονομάχων της περιοχής. Παλιότερα την ημέρα του μακεδονικού αγώνα ( πρώτη Κυριακή μετά τις 13 Οκτωβρίου ) γινόταν τελετή με κατάθεση στεφάνων και ποιήματα μαθητών.
     Το 1997, ο γιος του Σταύρου  Χατζηχαρίση ,ταξίαρχος Παντελής Χατζηχαρίσης , τοποθέτησε δίπλα από την προτομή ένα εκκλησάκι του Αγίου Παντελεήμονος-Αγίας Αναστασίας.
     Τα ονόματα των  Μακεδονομάχων που αναγράφονται είναι:
Θεοδώρου Παντελής,
Στογιαννίδης  Χρήστος,
Παπαευαγγέλου ιερεύς,
Χατζηγιώργης Χατζηκωνσταντίνου,
Θεοδώρου Φώτιος,
Θεοδώρου Τρύφων,
 Καραβίτης Τραϊανός,
Πάρτσκας Απόστολος,
 Σαμαράς Λάζαρος,
Μητσάρας Δημήτριος,
 Μητσόπουλος Αθανάσιος και
Βερικούκης Κωνσταντίνος

Πηγή :Ιστορική πορεία της  Μακεδονίας (Π. Χατζηχαρίσης )

Το μνημείο του Άγνωστου Στρατιώτη στην Άρνισσα
 
  Λίγο πιο έξω από την Άρνισσα στον Α΄Βαλκανικό πόλεμο έγινε η μάχη του Όστροβου μεταξύ Ελληνικών και Τούρκικων Δυνάμεων με νίκη των Ελλήνων. Στο μέρος αυτό  χτίστηκε μνημείο προς τιμή των  νεκρών Ελλήνων στρατιωτών. Πάνω του υπάρχει ένα άγαλμα και μια μαρμάρινη επιγραφή με  κάποια λόγια για αυτούς.
    Η μάχη αυτή αναγράφεται και στις στήλες του Άγνωστου Στρατιώτη στο Σύνταγμα, μαζί με τις πιο σημαντικές μάχες των Ελλήνων
            Επίσης κάθε χρόνο κάνουμε εκδηλώσεις, εκφωνούνται λόγοι, καταθέτουμε στεφάνια και έρχονται ιερείς να κάνουν τρισάγιο στους νεκρούς.
            Στην εκδήλωση παίρνουν μέρος ο Δήμαρχος της Έδεσσας, Βουλευτές,ο Πρόεδρος της Άρνισσας, στρατιωτικοί, καθώς  και παιδιά από το Δημοτικό, το Γυμνάσιο και το Λύκειο του χωριού μας.

Κείμενο: Κυριακή Τσιτιρίδου-Έ τάξη
Δακτυλογράφηση: Μιχαήλ Κέκης-Έ τάξη

ΤΟ ΤΖΑΜΙ ΤΗΣ ΑΡΝΙΣΣΑΣ
    Το τζαμί της Άρνισσας, χτίστηκε το 1338 πάνω σε ένα λόφο, δίπλα στην λίμνη Βεγορίτιδα. Μετά την κατάληψη του Όστροβου, όπως λεγόταν τότε το 1338, ήρθαν μουσουλμάνοι κάτοικοι και για να μπορούν να προσεύχονται στον Αλλάχ, έχτισαν το τζαμί. 
Μάλιστα υπάρχει ένας θρύλος που λέει ότι ο Γεώργιος Μόδης έβαλε τρείς γυναίκες που έβλεπαν τον ιμάμη, τις κοίταξε ο ιμάμης και ξέχασε να πει ¨λα ιλάχ λαχ¨ και θύμωσε ο Αλλάχ και έπνιξε τις γυναίκες και τον ιμάμη. 
    Τα χρόνια πέρασαν και το τζαμί έμενε χωρίς να γκρεμιστεί. Μέχρι το 1941 που οι Γερμανοί ρίξανε τον μιναρέ και το τζαμί πήρε την τελική του μορφή. Αξίζει να το επισκεφτείς, μόνο που όταν φτάσει κάποιος κάτω από το λόφο, πρέπει να τον ανεβεί και να δει το αξιοθέατο, αλλά με μεγάλη προσοχή, διότι υπάρχουν πολλά φίδια.
    Ο μιναρές του στέκει ξεχωριστά από το κυρίως κτίριο και διατηρείται μέχρι τη βάση του εξώστη σε καλή κατάσταση. Στηρίζεται σε μία τετράγωνη βάση, όπου υπάρχει πόρτα, από την οποία μέσω στριφογυριστής κτιστής σκάλας ανεβαίνει κανείς στον εξώστη.
      Βορειοανατολικά του τεμένους χτίστηκε λουτρό, που σήμερα βρίσκεται κάτω από εγκαταλειμμένη κατοικία της δεκαετίας του ’60. Αναγνωρίζονται οι ζεστοί χώροι του, κάποιοι βοηθητικοί και η δεξαμενή. Χρονολογείται προς τα τέλη του 15ου αι., ίσως και στο α΄ μισό του 16ου αι.
     Ο ναός της Αγίας Τριάδας, βρίσκεται μέσα στον οικισμό και ανήκει στον τύπο της τρίκλιτης  βασιλικής με νάρθηκα και χαγιάτι . Χρονολογείται πιθανόν στο β΄ μισό του 19ου αι..




Κείμενο-Δακτυλογράφηση: Μιχαήλ Κέκης-Έ τάξη

Κυριακή 23 Απριλίου 2017

ΔΗΜΟΤΙΚΟ ΣΧΟΛΕΙΟ ΣΩΤΗΡΑ

Επιστολή των κατοίκων της Σωτήρας προς τον επίσκοπο Λίτης Αλέξανδρο






   Με την παρούσα επιστολή οι κάτοικοι της Σωτήρας ζητούν το έτος 1889 να αποσταλεί στο χωριό τους Έλληνας δάσκαλος για να συνεχίσει την  σχολική του εργασία,  η οποία για οικονομικούς λόγους κινδύνευε να διακοπεί.
Διαβάζοντας το περιεχόμενο της αναφοράς την οποία και παραθέτουμε αυτούσια, κάνουμε πολύτιμες και ενδιαφέρουσες διαπιστώσεις για τη σχολική κατάσταση της Σωτήρας κατά το δεύτερο μισό του περασμένου αιώνα.
Διαπιστώνουμε πρώτον ότι στη Σωτήρα λειτουργούσε ελληνικό σχολείο το οποίο συντηρείτο φυσικά από την κοινότητα. Σημειωτέο δε ότι η  Σωτήρα αποτελούσε τσιφλίκι του μπέη του σημερινού χωριού  Νέα Ζωή . Σχεδόν όλοι οι κάτοικοι της Σωτήρας, 35 οικογένειες κατά την αναφορά και 27 σύμφωνα με στατιστικές στα τέλη του περασμένου αιώνα, δούλευαν για τον μπέη. Παρόλη όμως την ένδειά τους , δουλοπάροικοι δίχως δική τους γη, συντηρούσαν Έλληνα δάσκαλο για τα παιδιά τους. Φαίνεται δε πως το 1889 οικονομικοί λόγοι τους ανάγκασαν να ζητήσουν τη βοήθεια της Μητρόπολης, διότι, σύμφωνα με την αναφορά τους η λειτουργούσα σχολή τους « διατρέχει τον έσχατο κίνδυνο». Με αυτό βέβαια εννοούσαν τον κίνδυνο της εξαρχικής προπαγάνδας η οποία αμέσως θα διόριζε δάσκαλο εξαρχικό χωρίς καμιά επιβάρυνση της κοινότητας. Για να προληφθεί λοιπόν ο κίνδυνος αυτός ζητούν από τον Πανιερώτατο  (τον επίσκοπο Λίτης Αλέξανδο) να δοθεί και στη δική τους σχολή κάποια χρηματική επιχορήγηση για να συνεχίσουν να έχουν Έλληνα δάσκαλο για τα παιδιά τους.
Από τις υπογραφές που βλέπουμε στην αναφορά πολλές ταυτίζονται με σημερινές ομώνυμες οικογένειες της Σωτήρας (Μάρκου, Γιάτσου, Βούντα, Αγιάνη, Τσίπα) καθώς και πρόγονοι οικογενειών που ζουν σήμερα στην Έδεσσα (Πέτκου, Μάινου), των οποίων η καταγωγή είναι από τη Σωτήρα.
Μαθητές της εποχής εκείνης επιζούσαν σε προχωρημένη ηλικία κατά τη δεκαετία του 1950. Ο μπάρμπα Αντώνης Βούντας, ο μπάρμπα Γκόνης Μάτης, ψάλτες και οι δύο της Αγίας Παρασκευής Σωτήρας και ο Στογιάννης Μπογόιτσης οι οποίοι στη συνέχεια φοίτησαν και στην Αστική Σχολή Βοδενών.



Η εκκλησία της Αγίας Παρασκευής στη Σωτήρα

        Εκτός από την εκπαιδευτική εξίσου ανεπτυγμένη ήταν στη Σωτήρα, σε αυτό το χωριό- τσιφλίκι, και η εκκλησιαστική παράδοση.
Κατά τα μέσα του 19ου αιώνα χτίστηκε στη Σωτήρα μια από τις πλέον εντυπωσιακές εκκλησίες της περιοχής. Μια εκκλησία τρίκλιτη και τρίκογχη, μεγάλων διαστάσεων, ζωσμένη με νάρθηκα, κάτι που ήταν τότε πολύ σπάνιο, με γυναικωνίτη καφασωτό, με καμπαναριό που συναγωνίζονταν στο ύψος με το σημερινό γεροπλάτανο στην κεντρική πλατεία του χωριού, ολόκληρη τοιχογραφημένη και με ενεπίγραφο κάτω από τον άμβωνα το έτος ίδρυσης 1869. Δυστυχώς ο θαυμάσιος αυτός ναός δεν υπάρχει πια, κατεδαφίστηκε, αν και αποτελούσε θαυμάσιο εκκλησιαστικό δείγμα της τέχνης των Διβραλήδων μαστόρων, που κατά τη ζώσα παράδοση την οικοδόμησαν. Στα ερείπια της παλιάς αυτής εκκλησίας χτίστηκε η νεότερη εκκλησία της Αγίας Παρασκευής όπως φαίνεται στις φωτογραφίες στο πίσω μέρος του ναού.












Σάββατο 8 Απριλίου 2017

Δημοτικό Σχολείο Άγρα

 Άγρας
Ίχνη κατοίκησης της Ύστερης Εποχής του Χαλκού (1650/1600-1100 π.Χ.) έχουν εντοπιστεί νότια του δημόσιου δρόμου Έδεσσας-Φλώρινας και δυτικά του σημερινού χωριού Άγρα, στη λεγόμενη τούμπα Τσούκα.
Βορειοανατολικά της τούμπας, δίπλα στην όχθη του Εδεσσαίου ποταμού, βρέθηκε ένα σημαντικό νεκροταφείο της Εποχής του Σιδήρου (1000-700 π.Χ.). Κατά την ανασκαφή των 50 πλούσια κτερισμένων τάφων ήρθαν στο φως κοσμήματα, όπλα, πήλινα αγγεία και σφονδύλια, αντικείμενα που ήταν τοποθετημένα δίπλα στους νεκρούς.



Ο Άγρας στην Προϊστορία και στην εποχή του χαλκού
Αγρός Δηµοτικού Σχολείου 
Η σωστική ανασκαφή στον παραπάνω αγρό πραγματοποιήθηκε µετά από αίτηση του αγροτικού Συνεταιρισµού να ανεγείρει εδώ διαλογητήριο-συσκευαστήριο κερασιών, που αποτελούν την κατεξοχήν καλλιέργεια της περιοχής. 
Η ανασκαφή πραγματοποιήθηκε το διάστηµα Απριλίου -Ιουνίου 1998 και έφερε στο φως 50 κιβωτιόσχηµους τάφους του γνωστού στην περιοχή αυτή και κατά µήκος της εθνικής οδού Έδεσσας - Φλώρινας νεκροταφείου της εποχής Σιδήρου.
Οι τάφοι, ποικίλων διαστάσεων, ήταν κατασκευασµένοι µε σχιστόπλακες γειτονικού λατοµείου . Οι σχιστόπλακες των στενών πλευρών εισείχαν από τα άκρα. Οι τάφοι περιελάµβαναν ενταφιασµούς, αλλά και πολλαπλές ανακοµιδές. Οι τελευταίοι νεκροί είχαν προσανατολισµό Α-Δ. και Δ.-Α, χωρίς να έχει ξεκαθαριστεί, εάν ο προσανατολισµός είχε σχέση µε το φύλο των νεκρών, όπως συµβαίνει στις µεταγενέστερες περιόδους. 

Σπανιότερα  τµήµατα από σχιστόπλακες χρησιµοποιούνταν ως προσκέ φαλα των νεκρών. Τους νεκρούς συνόδευαν πήλινα κτερίσµατα, όπως αγγεία (οπισθότµητες πρόχοι, αµφορίσκοι, µόνωτα που σπανιότερα φέρουν µαστοειδείς αποφύσεις, δίωτα µε κοµβιόσχηµες απολήξεις) και αµφικωνικά σφονδύλια ή ψήφοι. Επίσης κτερίσµατα µεταλλικά, κοσµήµατα (πτηνόµορφο περίαπτο, σφηκωτήρες, οκτώσχηµες πόρ πες, δαχτυλίδια, κοµβία, σύριγγες) και όπλα (σιδερένιες αιχµές δοράτων, σιδερένια µαχαίρια, σιδερένιες αιχµές βελών).